Historia, patronka

Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie powołano w 1950 roku (oficjalne otwarcie nastąpiło 3 maja 1951r.) celem zapewnienia opieki merytorycznej nad siecią placówek terenowych liczącą wówczas 215 bibliotek (19 powiatowych, 35 miejskich i 161 gminnych). Okres organizacji WBP trwał od 27 lipca 1950 r. do 3 maja 1951 r.

W 1952 r. WBP, działająca dotychczas w skrajnie trudnych warunkach lokalowych, została umieszczona wraz z Miejską Biblioteką Publiczną w odbudowanym zabytkowym starym ratuszu. W 1955 r. obie placówki zostały połączone w jedną instytucję – Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną. Od 1975 r. przywrócono nazwę Wojewódzka Biblioteka Publiczna.

14 października 1971 r. z okazji jubileuszu dwudziestopięciolecia Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej nadano jej imię Emilii Sukertowej-Biedrawiny, która zainicjowała, kontynuowane przez Bibliotekę, opracowywanie i wydawanie Bibliografii Warmii i Mazur.

W 1989 roku automatyzacją procesu opracowania “Bibliografii Warmii i Mazur” rozpoczęto proces komputeryzacji Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie.

W 1992 r. utworzono Oddział Hurtowego Zaopatrzenia w Książki. Podstawowym zadaniem Hurtowni była pomoc w doborze oraz opracowaniu książek bibliotekom publicznym województwa.

Pierwszego kwietnia 1992 r. ze struktury organizacyjnej Biblioteki wyłączonych zostało 19 filii. Siedemnaście z nich stało się własnością samorządu miasta Olsztyna i włączonych zostało w strukturę Miejskiego Ośrodka Kultury.

22 czerwca 1992 r. Wojewoda Olsztyński nadał Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej nowy statut. Zmienił się regulamin organizacyjny placówki. Pozostały w niej działy świadczące usługi na rzecz bibliotek z całego województwa.

Nadal w strukturze WBP pozostały: filia prowadzona wspólnie z Polskim Związkiem Niewidomych (zlikwidowana w 1998 r.) oraz filia w Kortowie prowadzona z Akademią Rolniczo-Techniczną (zlikwidowana w 1995 r.).

Decyzją Wojewody Olsztyńskiego a później Głównej Komisji Uwłaszczeniowej, do której odwołał się Urząd Miasta, budynek starego ratusza, w którym mieści się główny księgozbiór Biblioteki, przekazany został na własność Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej (decyzja z dnia 2 kwietnia 1993 r. Urzędu Rejonowego w Olsztynie).

Z dniem 1 stycznia 1999 r. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie stała się instytucją kultury samorządu województwa warmińsko-mazurskiego. Uchwałą Nr XIV/214/00 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 14 marca 2000 r. nadano jej nowy statut.

W 2003 r. zakończył się proces rewitalizacji zabytkowej siedziby biblioteki w starym ratuszu. W 2010 r. rozpoczął się natomiast remont i rozbudowa budynku biblioteki przy ul. 1 Maja 5. Zakończenie remontu budynku nastąpiło w październiku 2012 roku, a otwarcie rozbudowanego obiektu odbyło się 15 października 2018 r. W przebudowanym i zmodernizowanym budynku Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie przy ul. 1 Maja 5 znajdują się Muzoteka, Piątka – Biblioteka Dzieci i Młodzieży, Pracownia Regionalna, Pracownia Konserwacji Zbiorów, Pracownia Starych Technik Drukarskich, a także sale konferencyjne.

W nowocześnie wyposażonym budynku pomoc oraz inspiracje otrzymują wszystkie biblioteki publiczne z terenu naszego województwa (około 300 bibliotek), nad którymi WBP w Olsztynie pełni nadzór merytoryczny w formie partnerskiego doradztwa,  pomocy we wdrażaniu nowych technologii, przekazywania dobrych praktyk, realizacji wspólnych projektów oraz rzecznictwa.

Przez cały okres swej działalności WBP zabiega o szerokie popularyzowanie własnych zbiorów, aktywne kształtowanie gustów i zainteresowań czytelników, pełne zaspokojenie ich potrzeb. Temu celowi służą liczne wystawy książek oraz imprezy biblioteczne (spotkania autorskie, konferencje, sesje popularnonaukowe, konkursy czytelnicze, lekcje biblioteczne i inne).

Dyrektorzy WBP:

• Wacław Popko (1950-1952)
• Teresa Pepłowska (1952-1970)
• Zofia Kicińska (1970-1982)
• Roman Ławrynowicz (1982-2003)
• Andrzej Marcinkiewicz (2004-2023)
• Adrianna Walendziak (2023-)

Zastępcy Dyrektorów:

• Ludwik Pelczarski (1950–1951)
• Bronisław Musikiewicz (1951–1952)
• Janusz Kwiatek (1952)
• Leon Węgrzycki (1952–1953)
• Wanda Dąbrowska (1955–1980)
• Teresa Pepłowska (1970)

• Jan Burakowski (1975–1985)
• Izabela Syrojć (1982–1989)
• Danuta Pol-Czajkowska (1986–1992)
• Andrzej Marcinkiewicz (2003-2004)
• Wiesława Borkowska-Nichthauser (2004–2014)
• Renata Pietrulewicz (2014-2020)
• Adrianna Walendziak (2020-2023)

Emilia Sukertowa-Biedrawina urodziła się 29 stycznia 1887 r. jako najstarsza z trojga dzieci przemysłowca Hugona Zacherta i Wiktorii Gundelach.

Dzieciństwo Emilii Zachertówny upływało w środowisku fabrycznej Łodzi. Po śmierci ojca, około roku 1900, wraz z matką przeniosła się do Warszawy – tam ukończyła gimnazjum rosyjskie. Mimo bardzo dobrych wyników w nauce nie mogła podjąć studiów uniwersyteckich w Warszawie, bowiem w tym okresie uczelnie wyższe w zaborze rosyjskim były niedostępne dla kobiet. Studiowała więc w Towarzystwie Kursów Naukowych, w prywatnej szkole sztuk pięknych Conti oraz Akademii Eksportowej w Wiedniu.

Pod wpływem warszawskiej inteligencji ewangelickiej zainteresowała się Mazurami, a poznawszy je bliżej, zdecydowała, że sprawie mazurskiej poświęci całe swe życie.

Emilia Zachert w 1912 r.

Sukertowie 1912 r.

20 sierpnia w 1912 r. poślubiła Stanisława Alfreda Sukerta, starszego o dziewiętnaście lat kupca z Warszawy, i urodziła dwie córki, Wandę i Bożenę. Stanisław Sukert zmarł w 1927 r. Rok później kolejnym mężem Emilii został Józef Biedrawa – to małżeństwo z kolei było bezdzietne. W 1934 r. zamieszkali w Działdowie, zaś niedługo później, ze względu na zbliżające się niebezpieczeństwo wojny, wyjechali do Warszawy – i tak zaczęła się ich tułaczka wojenna. W czasie wojny ukrywali się pod nazwiskiem Bernatowicz. Józef Biedrawa nie doczekał się wyzwolenia, zmarł w kwietniu 1944 r. – pochowany jako Józef Bernatowicz na krośnieńskim cmentarzu. Emilia Sukertowa-Biedrawina do Olsztyna przybyła w 1945 r. wraz z matką i rodziną córki.

Jeszcze przed 1914 r. uczestniczyła w tajnym Towarzystwie Równouprawnienia Kobiet, które z czasem zaczęło działać legalnie jako Stowarzyszenie Umysłowo Pracujących Kobiet. Po wybuchu I wojny światowej działała w Towarzystwie Opieki nad Ofiarami Wojny, wtedy też pierwszy raz zetknęła się z Mazurami.

W 1919 r. została skierowana do pracy w Mazurskim Komitecie Plebiscytowym. Od 1921 r. była aktywną działaczką w Związku Obrony Kresów Zachodnich. Pomagała w powstaniu Mazurskiego Domu Ludowego w Działdowie (1922 r.), założyła również Muzeum Mazurskie w Działdowie (1927 r.), w którym pracowała jako kustosz (zabiegała o eksponaty, zgromadziła m.in. sporą liczbę kafli mazurskich). Prowadziła koło krajoznawcze dla młodzieży przy Dziadowskim Seminarium Nauczycielskim (1927 r.), utworzyła Towarzystwo Przyjaciół Mazur (1929 r). Organizowała również kursy rolniczo-gospodarskie dla dziewcząt. Kursy te dały początek powstałej w 1930 r. Państwowej Szkole Rolniczej Żeńskiej w Malinowie.

Zespół Szkół im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Malinowie.

Liczne podróże po kraju, wakacje, które spędzała z rodziną w dolinie Prądnika (Wyżyna Olkuska w woj. małopolskim), przyczyniły się do wzbudzenia zainteresowania Emilii zbieraniem bajek, legend oraz historii zwiedzanych okolic. Fascynowało to Biedrawinę i niewątpliwie miało wpływ na jej debiut literacki, którym były „Legendy mazurskie” (1923). W latach 1923-1933 tworzyła „Gazetę Mazurską” – najpierw jako sekretarz, a następnie jako redaktor naczelny. W okresie 1924-1938 redagowała „Kalendarz dla Mazurów”, a w latach 1957-1965 – kwartalnik pt. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, w którym dominowała tematyka przeszłości ziem Polski północno-wschodniej. Emilia napisała wiele artykułów poświęconych przeszłości Mazur, opisywała wydarzenia historii, dzieje miast i miasteczek mazurskich, podejmowała tematy z zakresu kultury ludowej, zajmowała się też świadomością narodową w mazurskiej i warmińskiej pieśni ludowej. Łącznie wydrukowała ok. 1800 zarówno dłuższych jak i krótszych tekstów – wszystkie cechuje nadzwyczajna dbałość o formę i treść (jak np. wspomnienia „Dawno i niedawno”, wyd. 1965 r.).

Sukertowa-Biedrawina, organizatorka biblioteki Instytutu Mazurskiego.

Emilia Sukertowa-Biedrawina od dawna pragnęła stworzyć w Olsztynie większy ośrodek naukowy, więc dzięki uporowi i dużemu zaangażowaniu stała się organizatorką tegoż warsztatu i środowiska humanistycznego. Pierwszą biblioteką naukową, jaka powstała (lipiec 1945 r.) w Olsztynie, była biblioteka Instytutu Mazurskiego – jeden z paragrafów statutu Instytutu mówił, iż do jego zadań należy „utrzymanie i prowadzenie biblioteki regionalnej i muzeum regionalnego”. Emilia Sukertowa-Biedrawina widziała potrzebę powstania biblioteki, która mogłaby stać się warsztatem pracy dla badaczy kultury i historii regionu. W związku z brakiem środków na zatrudnienie bibliotekarza prace biblioteczne przejęła sama Emilia Sukertowa-Biedrawina. Starała się ratować z pożogi wojennej wszelkie pamiątki polskości, druki oraz książki, które ocalały po niszczycielskich działaniach wojennych. Chcąc zabezpieczyć i zgromadzić regionalne zbiory biblioteczne uzyskała stosowne zgody i rozpoczęła indywidualną akcję zbierania książek, polegającą na penetrowaniu opuszczonych domów. Przygodom z książką regionalną towarzyszyły wyjazdy do innych miast – brak transportu, kredytów i rąk do pracy sprawił, że Biedrawina musiała sama jeździć po województwie i zwozić książki na własną rękę. Tak więc księgozbiór przyszłej Biblioteki Ośrodka Badań Naukowych w części pochodził z rozproszonych księgozbiorów poniemieckich.

W 1948 roku biblioteka Instytutu liczyła około 5 tys. woluminów o tematyce związanej z regionem, wtedy też Emilia Sukertowa-Biedrawina dała się poznać jako niezłomny bibliograf, publikując od 1958 r. na łamach „Komunikatów Mazursko-Warmińskich” ogólną bibliografię Warmii i Mazur za lata 1944-1960.

Następnie Emilia została sekretarzem generalnym oraz kierownikiem Instytutu Mazurskiego, który został przekształcony w Stację Naukową Polskiego Towarzystwa Historycznego. Upowszechniała też wiedzę o regionie w sposób wszechstronny: udzielała informacji, opracowywała kwerendy, dostarczała materiały władzom i naukowcom, publikowała artykuły o działalności i cennych nabytkach Biblioteki, organizowała wystawy – a do niektórych z nich opracowywała katalogi i przewodniki (np. „Wystawa Kopernika w Olsztynie” otwarta w 403 rocznicę śmierci wielkiego astronoma – 1946 r., „Pokaz druków mazurskich XVI-XX wieku”, „Działacze Mazur i Warmii epoki Mickiewicza” – 1956 r., „Walka o społeczne i narodowe wyzwolenie ludności Mazur i Warmii” – 1956 r.).

Portret Emilii Sukertowej-Biedrawiny autorstwa Hieronima Skurpskiego.

Powszechnie lubiana i szanowana za swą pracowitość wielokrotnie spotykała się z wyrazami szacunku i uznania.

Nagrodzona:
Złotą Odznaką Mazurskiego Związku Ludowego (1919),
Krzyżem Kawalerskim „Polonia Restituta” (1930),
Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury (1937).

Po wyzwoleniu otrzymała:
Złoty Krzyż Zasługi (1954),
Krzyż Oficerski (1959),
Komandorski Order Odrodzenia Polski (1967).

Honorowe nagrody:
Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (1950),
Złota Odznaka Tysiąclecia (1963),
Złota Odznaka „Zasłużonym dla Warmii i Mazur” (1965).

W 1965 r. już na emeryturze została honorowym kuratorem Stacji Naukowej oraz honorowym prezesem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1967 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie nagrodziło ją za całokształt pracy nagrodą wojewódzką, a w 1968 r. – otrzymała nagrodę regionalną im. Michała Lengowskiego. Pośmiertnie Emilia Sukertowa-Biedrawina została odznaczona Medalem „Rodła” (1986).

Ostatnie lata swego życia Emilia Sukertowa-Biebrawina poświęciła na pisanie wspomnień. Zmarła 27 grudnia 1970 r. Pochowano ją na cmentarzu komunalnym w Olsztynie, w Alei Zasłużonych.

Emilia Sukertowa-Biedrawina

Emilia Sukertowa-Biedrawina, 1960 r.

• M. Szostakowska: Emilia Sukertowa-Biedrawina 1887-1970, Olsztyn, 1978.
• http://picasaweb.google.com/zsmalinowo/NaCd?authkey=Gv1sRgCJGFtLz5-9GPxgE#5381022055123641682
• Zbiory WBP w Olsztynie.
• Olsztyn 1945-2005 : pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego ; aut. oprac. Stanisław Achremczyk [et al.]. Olsztyn, 2006.
• Zbiory dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie.