Regionalia 2025

KOLCZYŃSKI, Krzysztof
Rachunek za prawdę / Krzysztof Kolczyński. – Olsztyn : Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie ; 2025. – 392 s. : faks., fot., il. ; 24 cm. – Bibliogr. s. 373-384. – Indeks. – Streszcz. w jęz. ang. – Wstęp także w jęz. ang. – ISBN 978-83-972936-2-5
Biografia ks. Lecha Lachowicza wieloletniego proboszcza parafii św. Brata Alberta w Szczytnie.
[zobacz w katalogu on-line]

Katolicka, Święta Warmia

Warmia była zawsze wierna Bogu i Kościołowi katolickiemu, zasługując na zaszczytne miano Świętej Warmii – tak o ziemi warmińskiej mówił papież Jan Paweł II. Przejawem tej świętości jest ponad 2,5 tys. lokalnych zabytków architektury sakralnej, miejsca kultu związane z objawieniami, relikwiami, cudownymi wizerunkami i przydrożne kapliczki. Jej świadectwem była także obecność i działalność wybitnych ludzi Kościoła: Jana Dantyszka, Marcina Kromera, Stanisława Hozjusza. Przebywały tu takie osobistości jak Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, kardynał Stefan Wyszyński czy też prymas Józef Glemp. Śladami tych znaczących postaci i miejsc wiedzie szesnaście przystanków Świętej Warmii: Bałdy, Gietrzwałd, Olsztyn, Głotowo, Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Stoczek Klasztorny, Bisztynek, Reszel, Święta Lipka, Tłokowo, Krosno, Chwalęcin, Pieniężno, Frombork i Braniewo. Kolejnych szesnaście przystanków tworzą miejsca mniej znane i oczywiste, ale równie ciekawe i atrakcyjne turystycznie. Są to leżące w okolicach Szlaku Świętej Warmii stare warmińskie miasta należące do sieci Cittaslow: Barczewo, Biskupiec, Jeziorany, Orneta i Olsztynek oraz urokliwe, malownicze wsie: Bartąg, Brąswałd, Ełdyty Wielkie, Jonkowo, Klebark Wielki, Kurki, Międzylesie, Płoskinia, Sząbruk i Świątki. I tym właśnie miejscom poświęcony jest podpowiednik turystyczny pt. Okolice Szlaku Świętej Warmii autorstwa Kazimierza Kisielewa i Wojciecha Krzysztofa Szalkiewicza. Jest to kolejne opracowanie dotyczące tego tematu, po wydanym w 2020 r. przewodniku pielgrzymkowym pt. Szlak Świętej Warmii.

Celem publikacji jest próba wydobycia Warmii z cienia Mazur, pomoc zwiedzającym w zrozumieniu tej tych terenów, natomiast jej mieszkańcom w przywróceniu pamięci o tych ziemiach. Książka przybliża Warmię w kontekście wiary, której duch przesiąka jej krajobraz, architekturę, kulturę, sztukę, gwarę i klimat tu panujący. Każde z szesnastu opisanych w nim miejsc charakteryzują najbardziej znane miejsca, postaci, zabytki, czy też zjawiska. Tak też Barczewo to Bernardyni, biskup Andrzej Batory i Feliks Nowowiejski, Brąswałd – Maria Zientara-Malewska, ksiądz Barczewski i historyczne polichromie, a np. Orneta, to miasto smoka, legend i kamieniczek z podcieniami. Opowieść o każdej miejscowości rozpoczyna się od historii związanej z jej powstaniem, nie brakuje także widocznych śladów dawnej głębokiej wiary żyjących tu ludzi, czyli przepięknych przydrożnych warmińskich kapliczek – najbardziej rozpoznawalnego elementu wiejskiego krajobrazu. Widoczną manifestacją katolickiej religijności mieszkańców Świętej Warmii są też obecne w każdej wsi i miasteczku kościoły, w których szukano religijnego oparcia w trudnych czasach. Jednym z najcenniejszych zabytków świątyń całej Świętej Warmii są witraże, które odgrywały ważną rolę estetyczną i edukacyjną. Natomiast charakterystycznym zjawiskiem i zwyczajem Warmii była dawna, rozwijana od XVII w. tradycja łosier, czyli w gwarze warmińskiej pielgrzymek ofiarnych do miejsc odpustowych bądź najbliższych kościołów.

Przewodnik cechuje staranna i dopracowana warstwa graficzna, w postaci map, rycin i fotografii najbardziej znanych zabytków, charakterystycznych symboli i jedynych w swoim rodzaju warmińskich pejzaży. Na końcu opracowania znajduje się interesujący dodatek w postaci opisów tras i szlaków pielgrzymkowych, krajoznawczych oraz związanych z pobytem na Warmii ważnych postaci historycznych: Mikołaja Kopernika, czy też Napoleona Bonaparte. Bogato ilustrowany suplement zawiera omówienie Szlaku świętego Jakuba (Camino de Santiago), Szlaku Kopernikowskiego, Szlaku Napoleońskiego, Szlaku Łyny i Warmińskiej Łynostrady, Gościńca Niborskiego, Szlaku Węgierskie ślady na Warmii oraz Szlaku Zamków Gotyckich. Warmia przez ponad trzy stulecia była odrębnym, silnym ośrodkiem kultury, nauki, wiary katolickiej, opierając się naciskom germanizacyjnym, stała się także z czasem silną ostoją polskości. Warto tę krainę i jej historię wydobyć z cienia niepamięci.

Małgorzata