Tkane opowieści

W 2024 roku przypada 100. rocznica urodzin Barbary Hulanickiej – wybitnej artystki w dziedzinach plastycznych, która zasłynęła przede wszystkim z unikalnych projektów i tworzenia artystycznych dywanów oraz gobelinów. Jej dwuosnowowe tkaniny to graficzne opowieści o historii Warmii i Mazur zamknięte w wytworach lokalnego rzemiosła i jednocześnie świadectwo dziedzictwa regionalnego, które warto przypominać kolejnym pokoleniom.

Dlatego też Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie 3 grudnia 2024 r. uczciła jubileusz artystki otwartym dniem z jej twórczością. Dorosłym i dzieciom, podczas spotkań o twórczości artystki opowiadała Magdalena Łowkiel, popularyzatorka prac Barbary Hulanickiej oraz sztuki tkackiej na Warmii i Mazurach (na co dzień animatorka Centrum Kulturalno-Bibliotecznego w Barczewie).

Barbara Hulanicka przez całe swoje życie interesowała się sztuką i promowaniem kultury. Już w dzieciństwie, jako mała Basia, wówczas jeszcze Sierakowska, „projektowała” tkaniny dla swojej mamy. Po studiach artystycznych poznała warsztat tkacki, by móc pomagać w zachowaniu dawnych wzorów z tkanin regionalnych. Z czasem sama została organizatorką licznych wystaw, warsztatów i wydarzeń kulturalnych. Choć już nie żyje, jej dzieła nadal zachwycają i inspirują. Dywany Hulanickiej znajdują się w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach. Jej twórczość jest nie tylko świadectwem talentu, ale również ważnym elementem polskiej kultury.

Technika dwuosnowowa – sekret wyjątkowości

Jednym z sekretów wyjątkowości dywanów Barbary Hulanickiej jest  stosowana przez nią z wielką wprawą i znawstwem technika dwuosnowowa. Tkaniny wykonuje się z użyciem dwóch osnów (każdej w innym kolorze) i dwóch wątków (w kolorach osnów). Jedna strona tkaniny jest odwrotnością kolorystyczną drugiej. Dzięki tej technice Barbara Hulanicka mogła tworzyć prace o niezwykłej głębi i bogactwie kolorystycznym. Najczęściej wykorzystywała surowce naturalne, jak wełna czy len. Swoje piękne dywany sygnowała uroczym symbolem kota w lewym górnym rogu. Sami sprawdźcie!

Wiele z motywów występujących w pracach Barbary Hulanickiej powtarza się, co odzwierciedla jej zainteresowania i pasje:

• krajobraz: jeziora, lasy, pola, wioski;
• rośliny i zwierzęta: kwiaty, drzewa, ptaki, ryby;
• postacie i wydarzenia historyczne: rycerze spod Grunwaldu, Mikołaj Kopernik;
• życie codzienne: praca na roli, świętowanie, taniec, nowożeńcy;
• religie świata.

Materiały do zajęć sensorycznych dają wiele frajdy i stymulują wyobraźnię zarówno najmłodszych, jak i starszych. Wzory i motywy z tkanin Barbary Hulanickiej (np. koty, drzewa, gwiazdy) a także regionalne bajki, legendy i podania (o zaklętych rzekach, rycerzach spod Grunwaldu czy starych pruskich dębach) mogą być inspiracją do nowych wzorów. Zacznij od prostego szablonu.

Tkanie baśniowych wzorów

warsztaty 2-godzinne dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Do warsztatów można wykorzystać utwory ze zbiorów: Ireny Kwinto „Pierścień orlicy”, Emilii Sukertowej „Legendy mazurskie”, Marii Zientary-Malewskiej „Baśnie znad Łyny”, Maxa Toeppena „Wierzenia mazurskie”, Ernsta Wiecherta „Baśnie”, Klemensa Oleksika „Czarownica znad Bełdan” lub „W cieniu zamkowej góry”.

Tkactwo i legenda z Mazur

warsztaty 3-godzinne dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym

„Legenda mazurska” ze zbioru Ireny Kwinto pt. „Pierścień orlicy” (Olsztyn 1976, Wyd. „Pojezierze”, s. 23-29).

Tkactwo i legenda z Warmii

warsztaty 4-godzinne dla dzieci starszych, młodzieży i dorosłych

Legenda „Przebiśniegi” ze zbioru Ireny Kwinto pt. „Pierścień orlicy” (Olsztyn 1976, Wyd. „Pojezierze”, s. 68-72).

Tkaniny ludowe z Warmii i Mazur to prawdziwe dzieła sztuki, stworzone z pasją i umiejętnościami przez pokolenia kobiet. Charakteryzują się wyjątkowymi cechami, które odróżniają je od innych regionalnych tkanin:

• Naturalne materiały: Do produkcji tkanin wykorzystywano przede wszystkim len i wełnę pochodzące z własnych gospodarstw. Materiały te były trwałe, oddychające i doskonale nadawały się do codziennego użytkowania.
• Ręczne wykonanie: Każda tkanina była tworzona ręcznie, na prostych warsztatach tkackich. Proces ten był bardzo czasochłonny i wymagał dużej precyzji.
• Bogate zdobienia: Tkaniny zdobiono różnorodnymi wzorami, najczęściej geometrycznymi lub roślinnymi. Motywy te nawiązywały do natury, wierzeń i codziennego życia mieszkańców regionu.
• Funkcjonalność: Tkaniny służyły przede wszystkim do szycia odzieży, pościeli, obrusów i innych przedmiotów codziennego użytku. Były więc nie tylko piękne, ale także praktyczne.

Charakterystyczne kolory i wzory:

• Kolory: Dominowały naturalne barwy, takie jak biel, szarość, brąz, niebieski i czerwony. Barwniki pozyskiwano z roślin, korzeni i owadów.
• Wzory: Najczęściej spotykane były wzory pasowe, kratki, romby i kwadraty. Popularny był wzór geometryczny tworzący złudzenie wypukłości, tzw. cebula. Motywy roślinne przedstawiały często kwiaty, liście i gałązki, niekiedy razem tworzące drzewo życia.

Zastosowanie:

• Odzież: Tkaniny służyły do szycia zarówno codziennych, jak i odświętnych strojów.
• Pościel: Z tkanin wytwarzano kołdry, poduszki i prześcieradła.
• Obrusy i serwetki: Tkaniny zdobiły stoły podczas uroczystości rodzinnych i świąt.
• Inne przedmioty: Z tkanin tworzono również torby, narzuty (tzw. kapy), chodniki i inne akcesoria.

Poznawanie tradycyjnych tkanin ludowych to nie tylko fascynująca podróż w przeszłość, ale także okazja do docenienia umiejętności i kreatywności naszych przodków. Tkaniny te są nie tylko piękne, ale także niosą ze sobą bogatą historię i kulturę regionu.

Więcej o tkaninach regionalnych znajdziecie w książkach Anny Czachorowskiej pt. „Warmińskie i mazurskie tkaniny ludowe” (Olsztyn 2022, Muzeum Warmii i Mazur) oraz Bożeny Beby pt. „Współczesna sztuka ludowa na Warmii i Mazurach” (Olsztyn 2008, OBN).

Polecamy też nagrania na temat tkanin ludowych:

Utkana opowieść. Warmińskie i Mazurskie tkaniny ludowe ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur.